“Chernobyl, ένα χρονικό του μέλλοντος” της Σβετλανα Αλεξιεβιτς

Περίληψη από τον εκδότη: Την 26η Απριλίου του 1986 µια σειρά εκρήξεων κατέστρεψε τον αντιδραστήρα του τέταρτου ενεργειακού µπλοκ στον πυρηνικό σταθµό του Τσέρνοµπιλ. Το ατύχηµα αυτό χαρακτηρίστηκε η µεγαλύτερη τεχνολογική καταστροφή του 20ού αιώνα. Η Λευκορωσίδα συγγραφέας Σβετλάνα Αλεξίεβιτς (βραβείο Νόµπελ Λογοτεχνίας 2015), δέκα χρόνια µετά το «ατύχηµα», περιπλανήθηκε στην απαγορευµένη ζώνη –όχι χωρίς τίµηµα και για τη δική της υγεία–, µίλησε µε δεκάδες ανθρώπους, έψαξε αρχεία εφηµερίδων, ληξιαρχείων, νοσοκοµείων, αναζήτησε στην άλλοτε σοβιετική επικράτεια τα νήµατα των απωλειών. Εκατό από αυτές τις µαρτυρίες αποτέλεσαν το παρόν βιβλίο: µιλούν άντρες, γυναίκες, παιδιά, χωρικοί, στρατιώτες, µαθητές, πυροσβέστες, επιστήµονες, µελλοθάνατοι και συγγενείς µελλοθανάτων, µητέρες που γέννησαν παραµορφωµένα παιδιά, µαθητές που δε συναντιούνται πια στο σχολείο µα σε µονάδες λευχαιµικών ασθενών, αγρότες που ξεριζώθηκαν από την απαγορευµένη ζώνη, γονιοί που θάψαν τα παιδιά τους, γυναίκες που είδαν τους άντρες τους να λιώνουν ζωντανοί πριν πεθάνουν, γέροντες που αναθυµούνται τις παλιές προφητείες, κορίτσια που κρύβουν την καταγωγή τους γιατί αν την αποκαλύψουν δε θα βρουν σύντροφο στη ζωή τους.

Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς κέρδισε το Νόμπελ λογοτεχνίας το 2015, κατάγεται από την Ουκρανία και το βιβλίο της βρέθηκε τυχαία στα χέρια μου πριν λίγες μέρες. Το διάβασα απνευστί. Δεν είναι διήγημα. Δεν είναι μυθιστόρημα. Η συγγραφέας δεν παρεμβαίνει καθόλου στο κείμενο, το οποίο αποτελείται από τις μαρτυρίες αυτών που ζούσαν στις γύρω περιοχές την εποχή του ατυχήματος.

Η πρώτη μαρτυρία ανήκει στην γυναίκα ενός από τους πρώτους πυροσβέστες που κατέφτασαν στο τόπο του ατυχήματος. Κανείς δεν τους είχε προειδοποιήσει για το τι θα αντιμετώπιζαν. Πάλεψαν με τις φωτιές φορώντας μόνο ένα μακό πουκάμισο, αφήνοντας την ραδιενέργεια να τους φάει τις σάρκες. Οι γιατροί δίνουν έως 14 μέρες ζωής όταν κάποιος έρχεται σε επαφή με τόση μεγάλη ποσότητα ραδιενέργειας και ο δρόμος προς τον θάνατο δεν είναι ανώδυνος. Έκλαψα. Και συνέχισα να κλαίω μέχρι το τέλος.

Διαβάζοντας τις μαρτυρίες δεν μπορούσα να σταματήσω να σκέφτομαι πως όλο αυτό διαδραματίστηκε το ’50 και όχι μόλις 30 χρόνια πριν. Οι άνθρωποι, που οι περισσότεροι ήταν αγρότες ήταν αγράμματοι, δεν σκέφτηκε κανείς να τους ενημερώσει για το τι συμβαίνει. Τους είπαν ψέματα ότι θα γυρίσουν σε τρεις μέρες πίσω για να τους πείσουν να φύγουν και φεύγοντας άφησαν τα πάντα πίσω. Το κράτος δεν έκανε τίποτα γι’αυτούς που έδωσαν τη ζωή τους για να βοηθήσουν την κατάσταση. Όλοι τους πέθαναν αργά ή γρήγορα. Οι περισσότεροι σύγκριναν το Τσερνόμπιλ με τον πόλεμο, όσοι ακόμα τον θυμούνται. Η αυτοθυσία των οδηγών των ελικοπτέρων, των ανθρώπων που έσκαψαν το τούνελ κάτω από τον αντιδραστήρα και των εθελοντών που έριχναν το χώμα μέσα στην τρύπα που άφησε η έκρηξη, δεν έκανε το αυτί κανενός υπευθύνου να ιδρώσει. Τα υπολείμματα της Σοβιετικής Ένωσης βύθισαν το γεγονός στο «απόρρητο» και στην προπαγάνδα.

Εκτός από τους απλούς πολίτες, μαρτυρίες μας χαρίζουν και οι στρατιώτες, αλλά και οι εθελοντές. Μας μιλούν για καταστάσεις που βίωσαν και για ποιο λόγο τους έλεγαν «Καθαριστές». Δεν θέλω να πω άλλα. Δεν μπορώ να το κριτικάρω όπως θα ήθελα. Να το διαβάσετε, να μάθετε και εσείς όλα αυτά που αγνοούσα εγώ. Ο ανθρώπινος πόνος δεν είναι ποτέ αρκετός για αυτό τον κόσμο.

Μην ξεχνάτε.

Γεωργία Ζαρκαδάκη