Η καλλιτεχνική κατρακύλα μεγάλων σκηνοθετών

Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι κάθε μεγάλος δημιουργός αξίζει ένα καλλιτεχνικό στραβοπάτημα. Άλλωστε, όπως μας έχει διδάξει ο λαός, από τα λάθη μας μαθαίνουμε, ότι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό κτλ. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που το στραβοπάτημα μετατρέπεται σε κατρακύλα και παρασέρνει με γεωμετρική πρόοδο τον δημιουργικό οίστρο του καλλιτέχνη? Στο συγκεκριμένο άρθρο θα ασχοληθούμε με εκείνες τις περιπτώσεις αξιόλογων σκηνοθετών που πάτησαν την μπανανόφλουδα της αποτυχίας και δυστυχώς δυσκολεύονται πολύ να σηκωθούν…

Francis Ford Coppola

O Coppola αποτελεί αδιαμφισβήτητα έναν από τους πιο σημαντικούς αμερικανούς σκηνοθέτες από την δεκαετία του 70 και έπειτα. Η φιλμογραφία του περιλαμβάνει διεθνώς αναγνωρισμένα αριστουργήματα, όπως ο Νονός (1972), η Αποκάλυψη Τώρα (1979), ο Νονός ΙΙ (1974), η Συνομιλία (1974) και ο Δράκουλας (1992). Τις δυο τελευταίες δεκαετίες όμως οι ταινίες του δεν κατορθώνουν να σταθούν καλλιτεχνικά αντάξιες των πρότερων ταινιών του. Είτε μιλάμε για την δραμεντί Jack (1996), όπου ο υπερκινητικός Robin Williams σκοντάφτει αδέξια στις σεναριακές λακκούβες, είτε για το πρόσφατο Twixt (2011), όπου αμαυρώνεται το είδος του τρόμου, ο Coppola φαίνεται ότι έχει χάσει τη δημιουργική του μαεστρία. Λειτουργώντας αντίστροφα από τα κρασιά που του αρέσει να φτιάχνει στον ελεύθερο του χρόνο, ο Coppola δεν φαίνεται να ωριμάζει καλλιτεχνικά με το πέρασμα των ετών.

Tim Burton

Θυμάμαι τον εαυτό μου, αρκετά χρόνια πριν, να πετάω στον αέρα την σκούφια μου όταν πληροφορήθηκα ότι ο Tim Burton θα σκηνοθετήσει την κινηματογραφική μεταφορά της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων. Αμέσως στο μυαλό μου άρχισαν να αναμειγνύονται τα ζοφερά πλάνα των προηγούμενων ταινιών του μαζί με τους σουρεαλιστικούς χαρακτήρες του κόσμου της Αλίκης. Θυμάμαι επίσης τον εαυτό μου να κοιτάζει τους τίτλους τέλους της ταινίας, αποχαυνωμένος, αδυνατώντας να πιστέψω τι πέρασε μπροστά από τα μάτια μου. Δεν μπορεί ο πολύς και σκοτεινός Burton να μετέφερε τόσο άνευρα και δίχως έμπνευση το σύμπαν του Carroll. Και όμως το έκανε και δυστυχώς με τον ίδιο τρόπο συνέχισε να προσεγγίζει και τις ταινίες που διαδέχθηκαν την Αλίκη. Η κατρακύλα λοιπόν συνεχίστηκε με φωτεινή εξαίρεση το stop motion animation remake μιας από τις πρώτες μικρού μήκους ταινίες του, Frankenweenie (2012). Ας ελπίσουμε ότι η καινούρια του ταινία Μις Πέρεγκριν: Στέγη για Ασυνήθιστα Παιδιά (2016) και η μελλοντική ενασχόληση του με το sequel του Σκαθαροζούμη (1988) θα τον επαναφέρουν στον γοτθικό, σκοτεινά διεστραμμένο κόσμο του.

Brian De Palma

Πολλοί τον χαρακτήρισαν κινηματογραφικό διάδοχο του Άλφρεντ Χίτσκοκ. Αποτίοντας φόρο τιμής στον μετρ του σασπένς και κλείνοντας πολλές φορές το μάτι σε πλάνα ταινιών του [Ο Δολοφόνος του Μεσονυκτίου (1981), Διχασμένο Κορμί (1984)], ο De Palma δημιούργησε εξαιρετικά θρίλερ αγωνίας. Πέραν αυτού του είδους, όμως, διακρίθηκε και στο γκανγκστερικό δράμα, με ταινίες όπως Ο Σημαδεμένος (1983), Οι Αδιάφθοροι (1987) και Η Υπόθεση Καρλίτο (1993). Γενικότερα, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 90, φαινόταν ότι ο De Palma είχε τη στόφα ενός μεγάλου δημιουργού. Με τελευταία ίσως σημαντική ταινία του την πρώτη κινηματογραφική μεταφορά των Επικίνδυνων Αποστολών (1996), ο μέχρι πρότινος διάδοχος του Χίτσκοκ έχασε την ποιοτική χροιά στο σκηνοθετικό του άγγιγμα. Είτε ασχολήθηκε με γνώριμα είδη ταινιών, όπως τα νουάρ τύπου θρίλερ Femme Fatale (2002), Η Μαύρη Ντάλια (2006) και Passion (2012) ή το αντιπολεμικό δράμα Redacted (2007), ή με άγνωστα είδη, όπως η επιστημονική φαντασία με την Αποστολή στον Άρη (2000), ο De Palma δεν κατάφερε να αγγίξει τη δημιουργική αρτιότητα των πρότερων πονημάτων του.

M. Night Shyamalan

Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που χαρακτήρισαν τον Shyamalan  ως το παιδί θαύμα που επαναπροσδιόρισε το είδος του τρόμου με την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, την 6η Αίσθηση (1999). Καδράροντας κλειστοφοβικά καλοδουλεμένα πλάνα, έχοντας οδηγό ένα σχεδόν αψεγάδιαστο σενάριο που έδινε βάση στον ψυχολογικό τρόμο και αφήνοντας για το τέλος ένα φινάλε έκπληξη, που σήκωσε την τρίχα κάγκελο ακόμα και του πιο ανυποψίαστου θεατή, ο Syhamalan μπήκε με το δεξί στην κινηματογραφική βιομηχανία. Μπορεί καμία από τις επόμενες του δημιουργίες [Άφθαρτος (2000), Οιωνός (2002) και Σκοτεινό Χωριό (2004)] να μην έφτασε την αρτιότητα της 6ης αίσθησης, όμως υπήρξαν όλες αξιοπρεπέστατες ταινίες που διατήρησαν τον καλλιτεχνικό πήχη ψηλά. Αυτό που ακολούθησε μετά το 2006 και την ταινία Lady in the Water θα μπορούσε άνετα να αποτελέσει αντικείμενο μελέτης για το πώς πάει περίπατο το ταλέντο ενός σκηνοθέτη. Οι ταινίες του κονταροχτυπιούνται για το ποια είναι η χειρότερη και τα στοιχήματα παίζουν στο ποιος μπορεί να αντέξει να τις δει μέχρι το τέλος. Μέσα σε όλο αυτόν τον αχταρμά, κατακρεούργησε και την κινηματογραφική μεταφορά της τρομερής animated σειράς The Last Airbender. Shymalan, αν είναι να συνεχίσεις έτσι, σε παρακαλούμε για το καλό μας, παράτα τη σκηνοθεσία…

Για το τέλος έχουμε αφήσει δύο ταλαντούχους σκηνοθέτες, από τους καλύτερους ίσως της γενιάς μας, οι οποίοι δεν έχουν ακριβώς κατρακυλήσει, ακόμα τουλάχιστον, καλλιτεχνικά. Κάτι όμως δεν πήγε καλά στο τελευταίο τους πόνημα… Μήπως να αρχίσουμε να ανησυχούμε?

Darren Aronofsky

Πολλοί μπορεί να θεωρήσουν άδικη την παρουσία του Aranofsky σε μια τέτοια λίστα, αφού ο συγκεκριμένος σκηνοθέτης στραβοπάτησε μόνο μια φορά. Τι να κάνουμε όμως που αυτή η μοναδική φορά ήταν τόσο απαράδεκτη δημιουργικά, που σε κάνει να αναρωτιέσαι αν όντως κάθισε ο Aranofsky στην καρέκλα του σκηνοθέτη; Τι να κάνουμε επίσης που όλες ανεξαιρέτως οι υπόλοιπες ταινίες του είναι κινηματογραφικά διαμάντια; Φυσικά, αναφερόμαστε στην τελευταία του ταινία Noah (2014). Έχοντας προσφέρει στην 7η τέχνη αριστουργήματα, όπως Το Ρέκβιεμ για ένα Όνειρο (2000) και Η Πηγή της Ζωής (2006), και έχοντας δημιουργήσει μια καινοτόμα σκηνοθετική ματιά – σήμα κατατεθέν του, δύσκολα μπορεί να χωνέψει κανείς ότι το Νώε έγινε από τα χεράκια του. Αδυνατώντας να δώσει βάθος στους χαρακτήρες και έχοντας οδηγό ένα ρηχό σενάριο, παραδίδει μια οικολογικά ανήσυχη, βιβλική μπαρούφα καταστροφής.  Τουλάχιστον δεν πνίγηκε εισπρακτικά η ταινία, αφού το εμπορικό σωσίβιο των 350 εκατομμυριών εισπράξεων παγκοσμίως (κοστίζοντας περίπου 125) την άφησε να πλέει ασφαλής. Αναμένουμε με αγωνία το επόμενο δημιουργικό project του αγαπημένου σκηνοθέτη και ελπίζουμε στην καλλιτεχνική και ποιοτική του εξιλέωση.

Christopher Nolan

Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ότι ο πολυαγαπημένος Nolan δεν βρίσκεται σε αυτή τη λίστα για τους λόγους που έχουν τοποθετηθεί όλοι οι προαναφερθέντες. Ούτε η καριέρα του έχει πάρει την κατιούσα ούτε και η ταινία που τον έφερε εδώ είναι εξίσου απαράδεκτη π.χ. με τον Νώε. Αναφερόμαστε φυσικά στην τελευταία του ταινία Interstellar (2014), η οποία έχει αρκετά καλλιτεχνικά ψεγάδια που μπορούν να ανησυχήσουν κάθε ορκισμένο fan του. Όχι αγαπημένε Nolan, δυσκολευτήκαμε να χωνέψουμε ότι ένας all American αγρότης αστροναύτης, σαν τον Bruce Willis στον Αρμαγεδδώνα ένα πράμα, μπόρεσε να σώσει την ανθρωπότητα. Ταυτόχρονα, δυσκολευτήκαμε να πιστέψουμε ότι η NASA είχε, κατά τύχη, τόσο καλά κρυμμένο το αρχηγείο της δίπλα στα χωράφια του. Παράλληλα, μας χάλασε που δεν αξιοποίησες καθόλου το υποκριτικό μεγαθήριο Michael Cane, αναλώνοντάς τον σε δακρύβρεχτα κλισέ. Αυτό που μας κόστισε περισσότερο όμως ήταν ότι η ταινία δεν μπόρεσε να αγγίξει τις φιλοσοφικές αναζητήσεις μιας Οδύσσειας του Διαστήματος. Ευχής έργον θα ήταν να απέτιες φόρο τιμής στον Kubrick, χαράζοντας συγχρόνως τη δική σου πορεία στο άγνωστο σύμπαν. Γιατί ρε Νόλαν έβαλες τους ήρωές σου να τους κυνηγά ο χρόνος και δεν τους άφησες να γευτούν την μαγεία της αναζήτησης? Γιατί το κούρασες τόσο πολύ με τον χαρακτήρα του Matt Damon? Μπορεί να άγγιξες τις συναισθηματικές μας χορδές με τη σχέση πατέρα κόρης, όμως αυτό δεν ήταν αρκετό για να ανάγει ολόκληρη την ταινία σε ένα αξέχαστο, αριστουργηματικό ταξίδι. Εξακολουθούμε φυσικά να σε αγαπάμε και ξέρουμε ότι κατά βάθος δεν χρειάζεται να ανησυχήσουμε για το καλλιτεχνικό σου μέλλον. Ή μήπως χρειάζεται?