Η Λάμψη – οι διαφορές των δύο κινηματογραφικών μεταφορών

Προσοχή: Για όσους δεν έχουν δει την Λάμψη (του Stephen King, όχι του Φώσκολου με τον Γιάγκο Δράκο) περιέχει σπόϊλεριές.
Δεν είμαι αρνητικά προκατειλημμένος απέναντι στον Stanley Kubrick. Έμεινα με ανοιχτό το στόμα στο φαντασμαγορικό Space Odyssey (και θεωρώ ότι σχεδόν πενήντα χρόνια μετά, δύσκολα μπορεί κάποιος να το πλησιάσει από όλες τις απόψεις), λάτρεψα το Κουρδιστό Πορτοκάλι και το Full Metal Jacket. Όντας φαν του Στέφανου Βασιλείου (AKA Stephen King) όμως, πρέπει να ομολογήσω ότι κατακρεούργησε το πρωτογενές υλικό. Για αυτό το λόγο άλλωστε και ο King δεν έκρυψε ποτέ την δυσαρέσκειά του για την εκδοχή του Kubrick.

Υπάρχουν δύο “κινηματογραφικές” εκδοχές του βιβλίου. Η πρώτη, του Stanley Kubrick, που βγήκε το 1980 και η δεύτερη, σε σκηνοθεσία Mick Garris (σε άμεση συνεργασία με τον King) που παίχτηκε σε μορφή τηλεταινίας το 1997. Το δεύτερο είχε το αβαντάζ της έλλειψης περιορισμού σε χρονική διάρκεια σε σχέση με το πρώτο.

Οι απόψεις που ακολουθούν δεν είναι καθόλου αντικειμενικές!

Υπόθεση: Ο Jack Torrance προσπαθώντας να ξεφορτωθεί μια και καλή το πρόβλημα του αλκοολισμού του, δέχεται την θέση του χειμερινού συντηρητή του ξενοδοχείου Overlook στα βουνά του Κολοράντο. Ένα ξενοδοχείο που στα πολλά χρόνια λειτουργίας του έχει δει αρκετά εγκλήματα και μυστικά. Τον Jack ακολουθούν η γυναίκα του (Wendy) και ο γιος του (Danny – Doc Torrance). Ο γιος του, εκτός από εξαιρετικά έξυπνος για την ηλικία του, έχει και μια σειρά από άλλα χαρίσματα. Διαβάζει σκέψεις και μπορεί να δει γεγονότα πριν συμβούν ή πολλά χρόνια αφότου έχουν συμβεί. Σάϊκικ που λέμε κι εμείς στο χωριό μου. Ικανότητα που, σύμφωνα με τον επίσης χαρισματικό, μάγειρα του ξενοδοχείου Dick Halloran, κάποιοι το αποκαλούν Λάμψη. Όπως ο Dick εκμυστηρεύεται στον Danny, όταν η οικογένειά του πάει να εγκατασταθεί για τον χειμώνα στο ξενοδοχείο, αρκετά από τα θύματα των εγκλημάτων που έχουν γίνει στο ξενοδοχείο εξακολουθούν να περιφέρονται εκεί σαν φαντάσματα. Το ξενοδοχείο αδειάζει και οι πρωταγωνιστές μένουν μόνοι στους τεράστιους χώρους του. Οι “ένοικοι” του ξενοδοχείου αντιλαμβανόμενοι την δύναμη του Danny, κάνουν ότι μπορούν για να την αποκτήσουν, έτσι ώστε να μπορέσουν να ζωντανέψουν ξανά. Μεταξύ άλλων, θα οδηγήσουν στην τρέλα τον Jack και θα κάνουν ότι μπορούν για να τον πείσουν να μην φύγει από το ξενοδοχείο, παρά την έντονη επιθυμία και ανησυχία της γυναίκας του. Τελικά, όταν ο Jack φτάσει στα όριά του, σε σημείο να κυνηγάει την οικογένειά του με ένα τσεκούρι (κατά τον Kubrick) ή ένα γιγάντιο σφυρί του croquet (κατά τους King / Garris), η Wendy με τον Danny θα καταφέρουν να ξεφύγουν με την βοήθεια του Dick Halloran, ο οποίος έλαβε “εγκεφαλικό sms” (!!!) από τον Danny σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων και επέστρεψε να τους βοηθήσει. Η πρώτη ταινία κλείνει με τον θάνατο του Jack Torrance στα χιόνια από το κρύο. Η δεύτερη, δείχνει τον Jack να βοηθάει την γυναίκα του με το παιδί του να αποδράσουν, αφήνοντας τον παλιό λέβητα του ξενοδοχείου να εκραγεί με εκείνον μέσα.

Ακολουθεί κρας τεστ:

Jack Torrance

1) Η επιτυχία της πρώτης ταινίας οφείλεται κατά βάση σε αυτόν. Κάποιες από τις αξέχαστες στιγμές είναι ad-libbed (αυτοσχεδιασμός) του Nicholson. Αποκορύφωμα η κλασσική πλέον σκηνή με το σπάσιμο της πόρτας και το “Heeeeeeeeeeeeeeeeeere’s Johnny!!!”. Παρ’όλα αυτά για κάποιο λόγο μου έδινε την εντύπωση ότι ο Kubrick δεν τον άφησε όσο ελεύθερο θα έπρεπε. Εκτός αυτού, επειδή ο Kubrick έχει κόψει πάρα μα πάρα πολύ υλικό για να γίνει η ταινία 2ωρη (λες και γίνεται με 600 σελίδες βιβλίο) η ανάπτυξη του χαρακτήρα του είναι προβληματική. Από την μία μέρα στην άλλη πάει από το φυσιολογικός στο ψυχασθενής. Επίσης ως χαρακτήρας, το σημαντικότερο πρόβλημα του Jack Torrance είναι ο αλκοολισμός. Η προσπάθεια να γίνει καλά είναι αυτό είναι αυτό που τον οδήγησε στο ξενοδοχείο εξ’αρχής. Ο Jack είχε “πέσει” τόσο χαμηλά που είχε σπάσει το χέρι του γιου του, ενώ τον είχαν απολύσει από το σχολείο στο οποίο δίδασκε, γιατί είχε χειροδικήσει εις βάρος μαθητή του. Πάντα τον βασάνιζε η απαξίωση του πατέρα του, που δεν τον θεώρησε ικανό για τίποτα. Τελευταία του ευκαιρία να κάνει κάτι καλό στην ζωή του είναι να τελειώσει το βιβλίο που γράφει και να αποκαταστήσει την σχέση του με την γυναίκα και τον γιο του. Αυτός είναι ο λόγος που βρέθηκε στα βουνά. Στην εκδοχή του Kubrick όλα αυτά δεν αναφέρονται παρά ελάχιστα. Σε αυτό σίγουρα δεν βοηθάει και ο ίδιος ο χαρακτήρας – περσόνα – μουράκλα του Nicholson που από την φύση της έχει μία δόση τρέλας!

2) Φυσικά και δεν υπάρχει καμία σύγκριση μεταξύ των δύο ως ηθοποιών. Παρ’όλα αυτά, επειδή η αφήγηση του Garris είναι ομαλότερη και πιο στρωτή, κατανοείς καλύτερα γιατί ξέφυγε τόσο πολύ ο Jack.

Wendy Torrance

1) Ας αρχίσουμε από τα βασικά. Με όλο τον σεβασμό στην Shelley Duvall και το όνομα βαρύ σαν ιστορία που έχει (αν και δεν έχει σχέση με τον Robert Duvall) το πρόσωπό της σου προκαλεί εκνευρισμό εξαρχής. Όταν ο άντρας της λέει “Why don’t you get the f@ck out of here???” του απαντά “Ok, I’ll make you some sandwitches later”. Τρέχει να αποφύγει τον σαλταρισμένο Nicholson και νομίζεις ότι βλέπεις την Μάγια την Μέλισσα. Την βλέπεις και νομίζεις ότι αν ο πιτσιρίκος την γλυτώσει από το τσεκούρι του πατέρα του, θα τον πνίξει αυτή κατά λάθος, λέγοντάς του να κρυφτεί στο πλυντήριο. Και μετά να το βάλει στο πρόγραμμα για τα λευκά. Στους 120. Χωρίς μαλακτικό. Βέβαια προς υπεράσπισή της δεν πρέπει να είχε τραβήξει και λίγα από τον Kubrick αν λάβουμε υπόψιν δηλώσεις της σχετικά με τα γυρίσματα της ταινίας: “For a person so charming and so likable – indeed lovable – he can do some pretty cruel things when you’re filming. Because it seemed to me, at times, that the end justified the means. I wouldn’t trade the experience for anything. Why? Because of Stanley, and it was a fascinating learning experience. But I wouldn’t want to go through it again.”

2) Εκτός του ότι γράφει καλύτερα στην κάμερα, ταιριάζει περισσότερο με την περιγραφή της Wendy του King. Ξέρεις ότι θα έκανε τα πάντα για τον γιο της ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εναντιωθεί στον ίδιο της τον άντρα με όσα μέσα διαθέτει.

Danny Torrance

Για να το θέσω κομψά, και τα δύο πιτσιρίκια είναι εξίσου ταλαντούχα με γκεστ σταρ πιτσιρίκου στην άλλη Λάμψη (του Φώσκολου αυτή την φορά) που ρωτάει τον Γιάγκο Δράκο αν είναι ο πατέρας του. Παρ’όλα αυτά στην μεταφορά του, ο Kubrick έχει επιλέξει να παρουσιάσει τον Danny αρκετά λιγότερο ευφυή από όσο είναι στην “πραγματικότητα”. Ο Danny υποτίθεται ότι ήταν αρκετά πιο έξυπνος από την ηλικία του ενώ επίσης δεν δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις “ικανότητές” του (Ψψψψψψψψψστ κυρ Στάνλεϊ, ο τίτλος είναι Η ΛΑΜΨΗ γκαντέμιτ, όχι “Το ψυχάκι, η υστερική και το σκασμένο τους πάνε στα χιόνια”).

Dick Halloran

1) Πιθανότατα ήταν καλός ηθοποιός. (Κάπου αλλού, όπως στην “Φωλιά του κούκου”.) Παρ’όλα αυτά δεν μου έκανε καμία εντύπωση. Η δε σκηνή που μιλάει με τον Danny (και υποτίθεται ότι εξηγεί σε μεγάλο μέρος την υπόθεση της ταινίας) θυμίζει Χάρρυ Κλυνν στον ρόλο του Αρτέμη.

2) Ο μικρός θεούλης 60άρης που ετοιμάζεται να πάει διακοπές στο Μαϊμι και τον φαντάζεσαι να ζητάει από τις νοσοκόμες να του παίρνουν συνέχεια την πίεση για να κάνει μπανιστήρι. Μαγκάκος και συμπαθέστατος.

Όπως είπα και στην αρχή, δεν μπορώ να είμαι αντικειμενικός, λόγω κολλήματος και χρόνιας λατρείας του Stephen King. Για παράδειγμα μια φορά τον χρόνο, με θρησκευτική ευλάβεια βλέπω το Stand. Ναι, αυτό το πεντάωρο που είναι σαν ταινία του Αγγελόπουλου που πεθαίνουν όλοι. (Ελπίζω ότι η επερχόμενη κανονική ταινία που είναι στα σκαριά θα μας αποζημειώσει).

Σαν κατακλείδα μπορώ να πω ότι η τηλεταινία (παρ’όλο που δεν είχε τα εντυπωσιακά πλάνα του Kubrick ή την καταπληκτική σκηνή με το ποδήλατο) με κράτησε πολύ περισσότερο. Το πρώτο ήταν βαρύ χωρίς λόγο.

Όπως και να’χει το γούστο είναι τελείως υποκειμενικό και μπορεί κάποιοι από εσάς να διαφωνείτε (μπορεί να έχετε και δίκιο).

Για να κλείσω και με τα λόγια του ποιητή…

“Ούτω πως και αι ταινίαι τέχνης. Πίστευε και μη ερεύνα. Πετάει ο γάιδαρος; Πετάει. Να σε δώκω τη Σαχάρα να με δώκεις το Σουεζ; Διότι τέχνη ίσον νόημα: Ποιος έριξε το πέναλτι και μου ‘κλεισε το σπίτι. Γιατί να κλαίει το μωρό αφού φοράει πάνα. Πρέπει να τα σακουλεύεσαι τα ψηλά νοήματα… Αλλιώς πως, κάτσε σπίτι σου ρίξε πασέντζα και ασ’ τα επίλοιπα απάνω μας. Γιατί εμείς την ανθιζόμαστε ρε μάγκα τη φτιάξη… Γουστάρουμε περί Μεγά Αλέξαντρο, γουστάρουμε περί καταραμένος όφις, σουβλίστε τους, πλακώστε τους και τα τοιαύτα… Γουστάρουμε περί ταινίαι τέχνης… Καπέλο μας.”

Βασίλης Καζαμίας